Οι θεοί των αρχαίων Ελλήνων

Με τον όρο ελληνική μυθολογία εννοούμε ένα σύνολο μύθων και θρύλων για τους θεούς του Ολύμπου, τους ήρωες και πολεμιστές της αρχαίας Ελλάδας. Οι ελληνικοί μύθοι περιέχουν έντονα στοιχεία μυθοπλασίας, όμως για τους αρχαίους Έλληνες θεωρούνταν αληθινές αφηγήσεις που εξηγούσαν τη φύση και προέλευση του κόσμου και του ανθρώπου. Ο κόσμος των θεών της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας απεικονίζεται σε ποιήματα, τραγωδίες και στην τέχνη. Μέσω της τέχνης και της λογοτεχνίας, η ελληνική μυθολογία έγινε κτήμα του δυτικού πολιτισμού.

Η Θεογονία είναι ένα από τα πιο σπουδαία έργα της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας. Γράφτηκε τον 8ο αιώνα π.Χ. από τον Ησίοδο και περιγράφει με λεπτομέρειες τη δημιουργία του κόσμου και των θεών. Χωρίζεται σε πέντε μέρη. Στο Προοίμιο ο ποιητής αντλεί την έμπνευση του από τις Μούσες προκειμένου να γράψει το έργο του. Στο δεύτερο μέρος εξιστορεί τη δημιουργία του κόσμου και των θεών από το Χάος, τη Γη και τον Έρωτα. Συνεχίζει με την εξιστόρηση της Τιτανομαχίας και την επικράτηση των Ολύμπιων θεών με κυρίαρχο τον Δία. Στο τελευταία μέρος του έπους (Ηρωογονία) ο Ησίοδος αναφέρεται στους ημίθεους ήρωες.

Προοίμιο Θεογονίας - Έργα Μουσών (στίχοι 1-25)

Μουσάων Ἑλικωνιάδων ἀρχώμεθ᾽ ἀείδειν,
αἵ θ᾽ Ἑλικῶνος ἔχουσιν ὄρος μέγα τε ζάθεόν τε
καί τε περὶ κρήνην ἰοειδέα πόσσ᾽ ἁπαλοῖσιν
ὀρχεῦνται καὶ βωμὸν ἐρισθενέος Κρονίωνος·
καί τε λοεσσάμεναι τέρενα χρόα Περμησσοῖο
ἢ Ἵππου κρήνης ἢ Ὀλμειοῦ ζαθέοιο
ἀκροτάτῳ Ἑλικῶνι χοροὺς ἐνεποιήσαντο
καλούς, ἱμερόεντας· ἐπερρώσαντο δὲ ποσσίν.
Ἔνθεν ἀπορνύμεναι, κεκαλυμμέναι ἠέρι πολλῇ,
ἐννύχιαι στεῖχον περικαλλέα ὄσσαν ἱεῖσαι,
ὑμνεῦσαι Δία τ᾽ αἰγίοχον καὶ πότνιαν Ἥρην
Ἀργεΐην, χρυσέοισι πεδίλοις ἐμβεβαυῖαν,
κούρην τ᾽ αἰγιόχοιο Διὸς γλαυκῶπιν Ἀθήνην
Φοῖβόν τ᾽ Ἀπόλλωνα καὶ Ἄρτεμιν ἰοχέαιραν
ἠδὲ Ποσειδάωνα γαιήοχον, ἐννοσίγαιον,
καὶ Θέμιν αἰδοίην ἑλικοβλέφαρόν τ᾽ Ἀφροδίτην
Ἥβην τε χρυσοστέφανον καλήν τε Διώνην
Λητώ τ᾽ Ἰαπετόν τε ἰδὲ Κρόνον ἀγκυλομήτην
Ἠῶ τ᾽ Ἠέλιόν τε μέγαν λαμπράν τε Σελήνην
Γαῖάν τ᾽ Ὠκεανόν τε μέγαν καὶ Νύκτα μέλαιναν
ἄλλων τ᾽ ἀθανάτων ἱερὸν γένος αἰὲν ἐόντων.
Αἵ νύ ποθ᾽ Ἡσίοδον καλὴν ἐδίδαξαν ἀοιδήν,
ἄρνας ποιμαίνονθ᾽ Ἑλικῶνος ὕπο ζαθέοιο.
Τόνδε δέ με πρώτιστα θεαὶ πρὸς μῦθον ἔειπον,
Μοῦσαι Ὀλυμπιάδες, κοῦραι Διὸς αἰγιόχοιο·

Μετάφραση

Απ' τις Μούσες ν' αρχίσουμε τραγούδι, τις Ελικωνιάδες,
που έχουν τον Ελικώνα, βουνό μεγάλο και ιερό,
και γύρω απ' τη μαυρογάλαζη πηγή με πόδια απαλά
χορεύουν κι απ' το βωμό του δυνατού γιου του Κρόνου.
Κι αφού το τρυφερό σώμα λουστούν στου Περμησού
ή στου Αλόγου την πηγή ή στου Ολμειού,
στην κορφή του Ελικώνα πλέκουν χορούς
ωραίους λαχταριστούς και δυναμώνουν με τα πόδια τους.
Κι από κει τινάζονται, τυλιγμένες με ομίχλη πολλή,
και πάνε στη νύχτα αφήνοντας πανέμορφη φωνή,
υμνώντας τον αιγιδοκράτη Δία και τη Δέσποινα Ήρα
την Αργεία, που περπατάει σε χρυσά σανδάλια,
και την κόρη του αιγιδοκράτη γλαυκομάτα Αθηνά
και το Φοίβο Απόλλωνα και τη βελόχαρη Άρτεμη
και τον Ποσειδώνα το γαιοκράτη, το γεοσείστη
και τη σεβαστή Θέμη και την παιγνιδοβλέφαρη Αφροδίτη
και τη χρυσοστέφανη Ήβη και την όμορφη Διώνη
και τη Λητώ και τον Ιαπετό και τον στρεψόνοο Κρόνο
και την Ηώ και το μεγάλο Ήλιο και τη λαμπρή Σελήνη
και τη Γαία και το μεγάλο Ωκεανό και τη μαύρη Νύχτα
και το ιερό γένος των άλλων αθάνατων των αιώνιων.
Αυτές κάποτε στον Ησίοδο έμαθαν τ' ωραίο τραγούδι,
που έβοσκε τ' αρνιά του κάτω απ' τον ιερό Ελικώνα.
Αυτόν σε μένα πρώτα οι θεές είπαν το λόγο,
οι Ολυμπιάδες Μούσες, oι κόρες του αιγιδοκράτη Δία.

Οι θεοί του Ολύμπου

Οι θεοί των αρχαίων Ελλήνων ήταν δώδεκα και κατοικούσαν στον Όλυμπο. Κέρδισαν την εξουσία νικώντας τους Τιτάνες στην Τιτανομαχία. Το Δωδεκάθεο αποτελούνταν από τα παιδιά του Κρόνου και της Ρέας, δηλαδή τους Δία, Ποσειδώνα, Ήρα, Εστία και Δήμητρα και τα παιδιά τους, δηλαδή την Αθηνά, τον Απόλλωνα, τον Άρη, την Άρτεμη και την Αφροδίτη, τον Ερμή και τον Ήφαιστο. Στο πέρασμα των χρόνων και με την καθιέρωση της διονυσιακής λατρείας στον ελληνικό χώρο, ο Διόνυσος πήρε τη θέση της Εστίας στο Δωδεκάθεο. Οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου παρουσιάζονται αναλυτικά στις ιδιαίτερες σελίδες τους.

Μη Ολύμπιες θεότητες

Η αρχαία ελληνική θρησκεία περιλάμβανε και διάφορες θεότητες, που η λατρεία τους ήταν σημαντική και αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής τους. Η Γαία ήταν ένα από τα τρία πρωταρχικά στοιχεία που δημιούργησαν τον κόσμο. Από τη Γαία προήλθε ο Ουρανός και από την ένωση τους οι Τιτάνες. Οι Τιτάνες ήταν οι γεννήτορες των Ολύμπιων θεών. Άλλη θεότητα ήταν η Ρέα, η μητέρα του Δία. Οι Ερινύες ήταν οι προστάτιδες της ηθικής και φυσικής τάξης του κόσμου. Γεννήθηκαν από το αίμα του Ουρανού που έπεσε στη θάλασσα. Σημαντική επίσης θεότητα ήταν η Εκάτη, θεά της μαγείας. Άρχοντας του Κάτω Κόσμου ήταν ο Άδης. Βασίλευε εκεί με τη γυναίκα του Περσεφόνη, κόρη της θεάς Δήμητρας.

Η Θέμιδα ήταν μια από τους δώδεκα Τιτάνες και δεύτερη γυναίκα του Δία, με τον οποίο απέκτησε τις Ώρες και τις Μοίρες. Η Θέμιδα συμβόλιζε το νόμο και το θείο δίκαιο. Οι Χάριτες ήταν θεότητες της ομορφιάς και της γοητείας. Οι Νύμφες ζούσαν μέσα στη φύση και ανέθρεψαν μερικούς από τους πιο σημαντικούς θεούς της αρχαίας έλληνικής θρησκείας, όπως τους Δία, Ερμή και Διόνυσο. Θεός της ιατρικής ήταν ο Ασκληπιός. Η λατρεία του ήταν πολύ σημαντική στην αρχαία Ελλάδα. Ο Πάνας ήταν επίσης μια σπουδαία θεότητα. Ένας τραγοπόδαρος θεός, που ζούσε στα βουνά και τα δάση.

Ιστορικές και μυθολογικές τοποθεσίες

Η Ελλάδα είναι μια χώρα με πλούσια ιστορία και μυθολογία. Υπάρχουν πολλές τοποθεσίες που συνδέονται με μύθους και ιστορικά γεγονότα. Μερικές από αυτές είναι ο αρχαιολογικός χώρος της Ελευσίνας στην Αττική, όπου βρίσκεται το ιερό της Δήμητρας και της Κόρης, οι Δελφοί στο νομό Φωκίδας με τον ναό του Απόλλωνα και το ιερό της Αθηνάς Προναίας, η Σαμοθράκη στη βόρεια Ελλάδα με το πασίγνωστο Ιερό των Μεγάλων Θεών και το Σούνιο στην Αττική με το ναό του Ποσειδώνα.