Raffaello,_concilio_degli_dei_02

Ρέα. Η μητέρα των θεών

Στη Θεογονία του Ησίοδου ήταν η γυναίκα του Κρόνου και μητέρα των πρώτων θεών Δία, Ποσειδώνα και Άδη, που μοιράστηκαν τον κόσμο ύστερα από την Τιτανομαχία. Ως μητέρα του Δία, τον έκρυψε στο όρος Ίδη της Κρήτης για να τον σώσει από τον Κρόνο που έτρωγε τα παιδιά του. Έτσι η λατρεία της ήταν συνδεδεμένη με τη λατρεία του Δία στην Κρήτη. Οι ποιητές αργότερα την παρουσίασαν σαν τη Μητέρα των Θεών.

Η λατρεία όμως της Μητέρας των Θεών προϋπήρχε στη Μικρά Ασία και εξαπλώθηκε στην Ελλάδα. Στις περιοχές της Φρυγίας, Λυδίας και Βιθυνίας λάτρευαν τη Μεγάλη Μητέρα με το όνομα Κυβέλη. Η Κυβέλη ήταν η αντίστοιχη της Ρέας και συχνά παρουσιάζεται με κοινό όνομα Ρέα-Κυβέλη. Η Κυβέλη ήταν Φρυγική θεότητα. Αλλά δεν είχε την ίδια ιδιότητα που είχε στην Ελλάδα η Γαία και η Δήμητρα. Στη Φρυγία ήταν η θεά των βουνών, της άγριας φύσης και των δημιουργικών δυνάμεων της γης. Σε διάφορα μνημεία παρουσιάζεται συνοδευόμενη από δυο λιοντάρια, σύμβολο του άγριου χαρακτήρα της θεάς. Η Κυβέλη συμβόλιζε επίσης την αύξηση και το μαρασμό της βλάστησης. Η ιδέα της γέννησης και του θανάτου πέρασε στον μύθο της Ρέας, που ως σύζυγος του Κρόνου είχε μεν ανεξάντλητη γονιμότητα, αλλά ήταν δυστυχισμένη, επειδή ο σύζυγος της έτρωγε τα παιδιά που γεννούσε.

Η λατρεία της Κυβέλης πέρασε στην Ελλάδα μέσω των ελληνικών αποικιών της Μικράς Ασίας. Στη Θήβα ο Πίνδαρος είχε ανεγείρει ιερό της Κυβέλης με άγαλμα της θεάς κοντά στο σπίτι του. Στην Αθήνα υπήρχε ναός, το Μητρώο, στο οποίο φύλαγαν τα αρχεία του κράτους.

Ο μύθος του Άττι

Ο γνωστότερος μύθος σχετικά με την Κυβέλη ήταν αυτός του Άττι. Ο Άττις ήταν για τη θρησκεία της Κυβέλης ότι και ο Άδωνις στη θρησκεία της Αφροδίτης. Ήταν ένας ωραίος έφηβος, που πέθανε σε νεαρή ηλικία. Σύμφωνα με το θρύλο, η Κυβέλη τον αγάπησε παράφορα. Ο Άττις, μη μπορώντας να αντέξει τη ζήλια της αγαπημένης του, αναγκάστηκε να ευνουχιστεί. Η Κυβέλη θρήνησε για το κακό που του προξένησε και τον μεταμόρφωσε σε έλατο. Έτσι ο Άττις συμβόλιζε τη βλάστηση και την καταστροφή της φυτικής ζωής.

Οι γιορτές προς τιμή του Άττι θύμιζαν το θλιβερό τέλος και την ανάσταση του. Έκοβαν ένα έλατο και το στόλιζαν με κορδέλες και άνθη. Το έσερναν μέσα στο ναό της Μεγάλης Μητέρας. Το κομμένο έλατο ήταν το σύμβολο του νεκρού θεού. Ύστερα πήγαιναν στο βουνό για να θρηνήσουν το χαμό του νέου. Τον καλούσαν να εμφανιστεί μέσα από τραγούδια και ξέφρενους χορούς. Σε λίγες ώρες ο θεός ξυπνούσε από τον ύπνο του. Τον υποδέχονταν μέσα σε επιφωνήματα χαράς. Ήταν η εποχή της Άνοιξης.

Κρόνος και Ρέα
Κυβέλη

Ορφικός ύμνος προς τη θεά Ρέα

Ρέας θυμίαμα, αρώματα

Πότνα Ῥέα, ѳύγατερ πολυμόρφου Πρωτογόνοιο,
ἥτ' ἐπὶ ταυροφόρον ἱερότροχον ἅρμα τιταίνεις,
τυμπανόδουπε, φιλοιστρομανές, χαλκόκροτε κούρη,
μῆτερ Ζηνὸς ἄνακτος Ὀλυμπίου, αἰγιόχοιο,
πάντιμ', ἀγλαόμορφε, Κρόνου σύλλεκτρε μάκαιρα,
οὔρεσιν ἣ χαίρεις ѳνητῶν τ' ὀλολύγμασι φρικτοῖς,
παμβασίλεια Ῥέα, πολεμόκλονε, ὀμβριμόѳυμε,
ѱευδομένη, σώτειρα, λυτηριάς, ἀρχιγένεѳλε,
μήτηρ μέν τε ѳεῶν ἠδὲ ѳνητῶν ἀνѳρώπων·
ἐκ σοῦ γὰρ καὶ γαῖα καὶ οὐρανὸς εὐρὺς ὕπερѳεν
καὶ πόντος πνοιαί τε· φιλόδρομε, ἀερόμορφε·
ἐλѳέ, μάκαιρα ѳεά, σωτήριος εὔφρονι βουλῆι
εἰρήνην κατάγουσα σὺν εὐόλβοις κτεάτεσσι,
λύματα καὶ κῆρας πέμπουσ' ἐπὶ τέρματα γαίης

Μετάφραση

Σεβαστή Ρέα θυγατέρα του Πρωτόγονου με τις πολλές μορφές.
συ που το ιερό άρμα σου οδηγεί ο ταύρος,
κάνεις θόρυβο με το κτύπημα τύμπανων, αγαπάς τη μανία,
η κόρη πού κροτείς τον χαλκό
ή μητέρα του βασιλιά Διός του Ολυμπίου του αιγιδοκράτη,
εντιμότατη, έχεις λαμπρή μορφή, ευτυχισμένη σύζυγος του Κρόνου
που χαίρεσαι στα βουνά καί με τις φρικτές κραυγές των ανθρώπων
ω Ρέα βασίλισσα των πάντων, που διεγείρεις το θόρυβο της μάχης, ίσχυρόκαρδη
εσύ σώζεις με τα ψέματα, λυτρώνεις, είσαι η πρωτογενής
η μητέρα των θεών και των φθαρτών ανθρώπων.
Διότι από σένα προέρχονται και ή γη και ο υπεράνω αυτής πλατύς ουρανός
και ο πόντος και οι άνεμοι, αγαπάς το τρέξιμο, έχεις αεριώδη μορφή
Έλα, μακαρία θεά για σωτηρία μας με καλόβουλη διάθεση
και φέρε μας την ειρήνη με ευτυχισμένους καιρούς
και στείλε στα πέρατα της γης τις καταστροφές και ο,τι είναι άχρηστο σε εμάς.